"Kafelek mistrza Alojzego" czyli czy da się zrozumieć tych z Sosnowca?

Jestem Ślązaczką z urodzenia i z serca. Przyszłam na świat w rodzinie, gdzie mówiło się po śląsku i żywe były zarówno wspomnienia powstańcze, wojenne, jak i dawne wierzenia. Z perspektywy lat, doświadczeń i odległości inaczej patrzę na swoje śląskie korzenie, a historie rodzinne, których nie rozumiałam, stały się jasne i zrozumiałe. Dotyczy to także wszelkiego rodzaju dowcipów, w tym tych o Sosnowcu, czy sąsiadujących z Wodzisławiem Marklowicach.
Gdy zobaczyłam książkę o Sosnowcu z początków XX w. pomyślałam, że warto po nią siegnąć. Czy miałam rację? Zapraszam na recenzję powieści Zbigniewa Białasa "Kafelek mistrza Alojzego".

"Kafelek mistrza Alojzego"-świat przedstawiony

Trójstyk granic zazwyczaj jest miejscem niezwykłym, gdyż mieszają się na nim wpływy, a granice, choć wyraźnie zaznaczone na mapach, w rzeczywistości zlewają się i pozostają jedynie umowne. Zbigniew Białas w swojej, napisanej z rozmachem powieści „Kafelek mistrza Alojzego” na taki trójstyk właśnie nas zabiera. Dodajmy, że chodzi o trójstyk wyjątkowy, bo o Trójkąt Trzech Cesarzy.

Akcja powieści Zbigniewa Białasa rozgrywa się w Sosnowcu, w niezwykle gorącym okresie przed pierwszą wojną światową i zaraz po niej. Wydarzenia historyczne są jednak jedynie tłem powieści w której losy bohaterów układają się barwną mozaikę, przypominającą prace mistrza Alojzego.

Głównym bohaterem nie jest jednak, jak mogłoby się wydawać tytułowy majster Korzeniec, bo ten traci głowę i to dosłownie na pierwszych stronach powieści. Za taką wiodącą postać uznać należy tchórzliwego redaktora Monsiorskiego, naczelnego miejscowej gazety, który zupełnym przypadkiem zostaje uwikłany w sprawę Alojzego Korzeńca i staje się mimowolnym detektywem próbującym znaleźć mordercę kafelkarza.

I znowu, jeśli myślało się, że bierze się do ręki kryminał, to można się rozczarować, gdyż rozwikłanie zagadki śmierci mistrza Alojzego, o które prosi redaktora wdowa po kafelkarzu, idzie ślamazarnie, a gdy już już mamy nadzieję, że poznamy tajemnicę, wybucha pierwsza wojna światowa i przewraca ludzkie losy o 180 stopni.

Powieść obyczajowa czy kryminał?

Z jakim zatem gatunkiem mamy do czynienia? „Kafelek mistrza Alojzego” to powieść obyczajowa z wątkiem kryminalnym. Oprócz wspomnianych już Waleriana Monsiorskiego i Jadwigi Korzeńcowej, która pod pseudonimem pisze powieści w odcinkach, znajdziemy w utworze całą rzeszę krwistych postaci z wszystkich grup społecznych. Na zmianę zajrzymy do salonów niemieckich potentatów przemysłowych z rodziną Dietlów na czele, mieszczańskich kamienic, robotniczych izdebek. Poznamy Polaków, Rosjan, Niemców, Żydów i Ślązaków ludzi o różnych poglądach, wyznaniach i postawach życiowych. Śledzić będziemy rozwój uczuć sufrażystki Izabeli i komunisty Mikołaja Krylenki, fińskiej niani Emmy do pruskiego oficera , wdowy po Korzeńcu do redaktora, wreszcie Poli Negri i polskiego szlachcica.

Moja opinia o książce

Przyznam, że początkowo powieść męczyła mnie gdyż nie mogłam znaleźć do niej klucza, dy jednak pojęłam, że zamiast szukać szybkich rozwiązań, mam chłonąć atmosferę Zagłębia w kluczowym momencie dziejowym, wciągnęłam się i czytałam z dużym zainteresowaniem.

Podsumowując, powieść zainteresuje przede wszystkim czytelnika lubiącego mocno rozbudowane historie z dobrze zarysowanym tłem historycznym. Zapewne też  zrozumieć łatwiej będzie pogmatwane zależności ludziom, którym bliska jest śląska tematyka.